Wat hebben kannibalen, rottende zombies, gemaskerde psychopaten, geile nonnen, nog geilere SS-dames, gemuteerde monsters, negroïde vampiers en andere rariteiten met elkaar gemeen? Juist, zij figureren in de onderbuik van de cinema, waar zij de exploitatiefilm bevolken. Exploitatiefilms zijn vaak wars van artistieke en maatschappelijke pretenties en worden door de meesten beschouwd als filmische rotzooi. Niet geheel onterecht overigens. Dit soort films zijn niet gemaakt om een verheven boodschap de wereld in te sturen of om de esthetische sensibiliteit van de gemiddelde kijker te prikkelen. Ze zijn gemaakt om geld te verdienen met een input (lees: budget) die nog lager is dan de output (lees: opbrengst).
Italië heeft op filmgebied onmiskenbaar de nodige grote namen voortgebracht. Denk aan Visconti, Fellini en Antoninoni. Films van deze cineasten worden vrijwel unaniem geprezen en beschouwd als bonafide klassiekers. Maar ook op het gebied van de genrefilm heeft Italië zich doen laten gelden. Een van populairste genres was de typisch Italiaanse thriller annex moordmysterie: de Giallo.
Giallo
Gedurende de filmhistorie zijn er in Italië zo’n 200 Giallo’s geproduceerd, het gros in de jaren zeventig. De naam Giallo (betekent geel) is ontleend aan populaire geelkleurige paperback thrillers die vooral in de jaren veertig en vijftig gretig aftrek vonden. De term Giallo kan beschouwd worden als de overkoepelende term voor alle in Italië geproduceerde thrillers en als een specifieker soort thriller met een aantal min of meer vaststaande stijleigenschappen.
Kenmerken
In een Giallo is altijd sprake van een onbekende maniak waarvan de kijker meestal alleen de iconische(meestal zwarte) lederen handschoenen of het silhouet te zien krijgt. Daarnaast wordt er veel aandacht geschonken aan de vormgeving door weelderige en vaak barokke cameravoering, belichting, montage, muziek en setting, waardoor een aantal Giallo’s wel enige artistieke waarde heeft, of een dappere poging in de goede richting doet.
De hoofdpersoon in een Giallo is vaak een buitenstaander en/of buitenlander die per toeval betrokken wordt bij een moordmysterie en deze op eigen houtje en met gevaar voor eigen leven probeert op te lossen. De plots zijn vergezocht, onnodig ingewikkeld en kenmerken zich door talrijke intriges, waaronder chantage en relationele perikelen. Veel personages hebben iets te verbergen en lijden onder persoonlijke problemen, die op hun beurt een rol in het plot spelen. De verhalen spelen zich meestal af in stedelijke settings, binnen hogere sociale klassen.
Voorbeelden
Wie de eerste Giallo wil zien, kan The Girl Who Knew Too Much (Mario Bava, 1963) bekijken. Een jaar later maakte Bava Blood and Black Lace, met voor die tijd expliciet geweld, intriges en vrouwelijk schoon in een modehuis. Een aanrader overigens en een fraaie stijloefening. De film die de Giallo als geldmachine katapulteerde was het trendsettende The Bird with the Crystal Plumage uit 1970 van Dario Argento. Na het (inter)nationale succes van deze film, verschenen er gedurende de jaren zeventig talloze Giallo’s die deze film trachtten te evenaren, vaak met creatieve titels, zoals Black Belly of the Tarantula, The Case of the Bloody Iris en What Have You Done to Solange? om een paar voorbeelden te noemen. In 1975 werd een artistiek hoogtepunt bereikt met Dario Argento’s Deep Red, een film die sommigen zelfs als heuse filmklassieker durven te beschouwen, ook buiten het thrillergenre en de exploitatiefilm.
http://www.youtube.com/watch?v=TAsn0Ms5LRo
(deep red trailer, youtube)
Verval
In de tweede helft van de jaren zeventig raakte het genre in verval en werd steeds meer gebruik gemaakt van bloederig geweld en vrouwelijk naakt om publiek te lokken. Een mooi voorbeeld daarvan is The Sister of Ursula (Enzo Milioni, 1978) waarin softporno aan een bloederig moordmysterie wordt gekoppeld, waarbij de moordenaar een houten fallus als wapen hanteert. Pure exploitatie dus. Als laatste relevante Giallo wordt Tenebrae (1982) van alweer Dario Argento genoemd, waarin zelfrefererend wordt gegoocheld met de conventies van de Giallo.
Nadien zijn er nog verscheidene films gemaakt die het predicaat Giallo verdienen, zonder het artistieke en commerciële succes van weleer. Daarnaast ontstond einde jaren zeventig in de VS de slasherfilm die de Giallo ontdeed van alle intriges en artistieke pretenties en zich zuiver richtte op vaak bloederige moordscènes. Argento deed met Sleepless (2000) en The Cardplayer (2004) nog enkele pogingen de Giallo te moderniseren, maar in beide gevallen liet het publiek het afweten. De toekomst moet uitwijzen of het genre ooit nog tot leven kan worden gewekt.
http://www.youtube.com/watch?v=A0KnpwAxyqY
(sister of ursula trailer, youtube).
