Reportage

Is Israël een apartheidsstaat?

05-05-2014 15:50

Is Israël een apartheidsstaat? Deze vraag stond centraal op de Nakba-bijeenkomst die het Palestinakomitee op zaterdagmiddag 3 mei in de Balie in Amsterdam organiseerde. De Nakba-bijeenkomst wordt elk jaar gehouden om de verdrijving van de Palestijnen uit Palestina in 1948 te herdenken. De bijeenkomst werd door zo’n honderd mensen bezocht. In de zaal zaten onder andere voormalig GroenLinks-Kamerlid Mohammed Rabbae, de antizionistische rabbi Josef Antebi en de 90-jarige Auschwitzoverlevende Hajo Meyer, die vindt dat Israël de Holocaust misbruikt voor politieke doeleinden.

Van Zuid-Afrika naar Israël

De gewezen anti-apartheidsactiviste Adri Nieuwhof vertelde over de misdaad van apartheid in Zuid-Afrika. Van 1948 tot 1990 was Zuid-Afrika een apartheidsstaat. De zwarte bevolking werd institutioneel gediscrimineerd. Nieuwhof noemt in haar verhaal een aantal voorbeelden. Huwelijken en seksuele relaties tussen blanken en zwarten waren verboden, zwarten kregen slechter onderwijs, zwarten werden uit hun huizen gezet en verbannen naar ‘thuislanden’ en veel delen van Zuid-Afrika waren voor hen verboden terrein. De Verenigde Naties veroordeelden de apartheid als een misdaad. In 1976 kwam er een definitie van apartheid, waardoor ook andere staten die een soortgelijk discriminerend beleid voerden konden worden veroordeeld.

‘Geen democratie maar een etnocratie’

Ben White, journalist bij The Guardian en Al Jazeera, sprak over de apartheid en Israël. Volgens hem is Israël inderdaad een apartheidsstaat. De discriminatie van Palestijnen is ook institutioneel. Er is sprake van een feitelijke segregatie: er zijn joodse en Palestijnse gebieden. Bovendien is Israël gedefinieerd als ‘joodse staat’. De Palestijnen (en hun nakomelingen) die in 1948 huis en haard hebben moeten verlaten hebben geen recht op terugkeer, want ze zijn niet-joods. De enige reden dat Israël een joodse meerderheid heeft komt door etnische zuiveringen. Daarom is Israël volgens White geen democratie maar een ‘etnocratie’. Oud-premier Ehud Olmert had, toen hij nog burgemeester van Jeruzalem was, gezegd dat hij minder Palestijnen wilde. Waar zulke racistische retoriek in Nederland is voorbehouden aan de oppositiepartij van Geert Wilders, daar wordt ze volgens White in Israël gebezigd door de machthebbers.

‘Israël verantwoordelijk voor elke Palestijnse dode’

De Palestijns-Amerikaanse wetenschapster Hanine Hassan hield op haar beurt een gepassioneerd verhaal over het droevige lot van de Palestijnse vluchtelingen. De Palestijnen die in 1948 hun land hebben moeten ontvluchten en hun nakomelingen leven nog steeds in vluchtelingenkampen. De Palestijnen in de Syrische vluchtelingenkampen hebben het nu extra moeilijk vanwege de burgeroorlog in dat land. De vluchtelingenkampen worden beschoten door de troepen van Assad en Jordanië en Egypte laten geen Palestijnse vluchtelingen toe. Veel Palestijnen die op de vlucht zijn geslagen voor deze ‘tweede Nakba’ durven om deze reden ook niet te zeggen dat ze Palestijns zijn. Vorig jaar moest Hassan naar Sicilië, om 53 Palestijnse vluchtelingen te identificeren die waren verdronken toen hun boot was omgeslagen. Ze houdt Israël verantwoordelijk voor elke Palestijnse dode. Als Israël in 1948 de Palestijnen niet massaal had verdreven dan hadden al deze mensen nog geleefd. Maar er is hoop: ‘We zullen ooit terugkeren, snel’.

‘Joodse slachtoffers van de Holocaust zouden zich nu schamen’

Hoe denkt Hanine Hassan over de Holocaust, wilde een vragensteller weten. Een Nakba-bijeenkomst in Hilversum, die op 4 mei was gepland, werd op last van de burgemeester afgelast, omdat deze bijeenkomst samen zou vallen met de dodenherdenking. Het herdenken van de Palestijnen op precies hetzelfde moment als de joodse slachtoffers van de Holocaust wordt door het Centrum Informatie en Communicatie Israël (CIDI) als een provocatie beschouwd. Volgens Hassan zouden de joodse slachtoffers van de Holocaust, die stierven in de gaskamers, zich nu echter schamen voor de misdaden die Israël tegen de Palestijnen pleegt. Ze ergert zich aan degenen die uit de tragedie van de Holocaust politieke munt willen slaan, om het racisme van Israël te rechtvaardigen. Een exclusieve focus op de joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ontneemt volgens haar ook het zicht op de andere oorlogsslachtoffers, zoals de zigeuners: ‘De joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord waren niet het slachtoffer van antisemitisme, maar van racisme.’

Een gezellig samenzijn van gelijkgestemden

Zeker, de Nakba-middag was boeiend en de sprekers wisten, elk vanuit hun eigen specialisme, een overtuigend verhaal neer te zetten. Toch was de bijeenkomst in de eerste plaats een gezellig samenzijn van gelijkgestemden. Rabbae en Antebi mengden zich niet in de discussie maar waren vooral aanwezig om hun solidariteit met de goede zaak te betuigen. Meyer zorgde voor enige deining toen hij stelde dat de ‘joodse identiteit’ niet bestond, maar White antwoordde dat hij deze ingewikkelde kwestie liever onaangeroerd liet. Hij wilde als journalist vooral kijken naar de gevolgen van het Israëlische beleid. Iedereen in de zaal vond dat de Palestijnen het recht hadden op terugkeer en dat er actie moest ondernomen, onder andere door het boycotten van Israël. De titel van de Nakba-bijeenkomst was ‘Is Israël een apartheidsstaat?’ Voor alle aanwezigen was dit geen vraag maar een feit.

‘Israël ís een apartheidsstaat!’ was wellicht een betere titel geweest.